Actieonderzoek
Onderzoeken en direct werken aan verandering
Actieonderzoek is praktijkgericht onderzoek waarbij actie en onderzoek hand in hand gaan. In korte cycli van onderzoeken, handelen, reflecteren en verbeteren werk je direct aan oplossingen voor complexe vraagstukken. Tijdens het proces verzamel je kennis over wat werkt, pas je dit toe in de praktijk en toets je de effecten.
Zo ontstaat een evidence-informed aanpak, ontwikkeld sámen met de mensen die het aangaat.
Een gezamenlijke ontdekkingstocht
Waar traditioneel onderzoek vaak een scheiding kent tussen onderzoeker en onderzochte bestaat daar bij actieonderzoek geen grens. Betrokkenen zoals leerlingen, bewoners, omstanders of professionals uit het werkveld zijn naast een bron van informatie ook mede-onderzoeker. Ze denken mee over de onderzoeksvraag, ontwerpen interventies en analyseren de resultaten. Dit vergroot het eigenaarschap, maakt oplossingen relevanter voor de praktijk en versterkt het draagvlak voor verandering. Zo worden oplossingen, interventies en de verandering mét mensen uit de praktijk ontwikkeld en niet vóór hen.
Wanneer kies je voor actieonderzoek
In tegenstelling tot traditioneel onderzoek, waarbij het vooral gaat om het begrijpen en doorgronden van situaties, is actieonderzoek de juiste aanpak als je daarnaast ook direct wilt werken aan verandering. Of juist inzicht wilt hebben in welke aanpak het beste werkt om de gewenste verandering te realiseren. Zo is actieonderzoek bijvoorbeeld bij uitstek geschikt als:
- De thematiek of de vraag complex is en beïnvloed wordt door verschillende factoren, zoals beleid, cultuur of gedrag.
- Er geen kant-en-klare oplossing bestaat en het nodig is om verschillende oplossingsrichtingen te verkennen.
- Je in nauwe samenwerking met de praktijk, zoals betrokkenen, burgers of experts wilt samenwerken om direct draagkracht te creëren voor de oplossing.
- Het vraagstuk gaat over gevoelige thema’s of thema’s die vaak nog in de taboesfeer liggen, zoals seksualiteit, gendergelijkheid, kansenongelijkheid, inclusie of diversiteit.
- Je tijdens het uitvoeren van onderzoek direct iets wilt veranderen aan de huidige situatie.
Stappen binnen een actieonderzoek
Deze vorm van onderzoek is het beste te omschrijven als een cyclisch proces waarbij je continu leert van acties die je hebt ondernomen, net zolang totdat de onderzoeksperiode is afgelopen of totdat er een geschikte en schaalbare oplossing is gevonden. De looptijd van het onderzoek is afhankelijk van verschillende factoren. Onder invloed van factoren als de exacte behoefte, de complexiteit van de situatie, beschikbare budget en de urgentie kan de looptijd van het onderzoek variëren tussen enkele weken en enkele maanden.
Een veelgebruikt model om de cycli binnen het onderzoek vorm te geven is de PDCA-cyclus, waarbij de volgende stappen herhaaldelijk worden uitgevoerd.
- Plan: Opstellen van een plan waarin wordt vastgesteld welke verandering er gewenst is en hoe deze gerealiseerd gaat worden.
- Do: Uitvoering van wat er in de planfase geformuleerd is, inclusief documentatie van de verandering of ervaringen vanuit de mensen uit de praktijk.
- Check: Evaluatie van de resultaten en reflectie op de aanpak. In hoeverre sluiten de ervaringen en de huidige verandering aan op de geplande resultaten?
- Act: Wat is er nodig aan aanpassing en bijsturing om de gewenste verandering te realiseren of om het proces te versnellen?
Door deze herhalende cyclus ontstaat een lerende aanpak die juist bij gevoelige thema’s het gesprek openhoudt, samenwerking versterkt en direct effect heeft op beleid én praktijk.
Inspirerende voorbeelden
- Onderzoek
- Participatie
SamenSpraak
Door in gesprek te gaan doen we onderzoek naar de behoeften en ervaringen van Nederlanders op het gebied van werk.
Samen de mogelijkheden van actieonderzoek verkennen?
Neem dan contact met ons op door onderstaand formulier in te vullen.
